Giữ gìn nghề dệt thổ cẩm ở Đăk Pne

Ở xã Đăk Pne (huyện Kon Rẫy) nhiều phụ nữ dân tộc Ba Na (nhánh Jơ Lâng) vẫn còn giữ được nghề dệt thổ cẩm. Các sản phẩm của họ không chỉ thể hiện sự khéo léo đôi bàn tay người phụ nữ mà còn là sự nỗ lực bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Những ngày nông nhàn, bà Y Nhài (62 tuổi, ở thôn 1, xã Đăk Pne) lại ngồi bên khung cửi dệt vải thổ cẩm. Bà Y Nhài nhớ lại, khi còn rất nhỏ, nhìn thấy bà ngoại và mẹ hằng ngày ngồi bên khung cửi dệt vải. Bà coi hình ảnh đó là chuẩn mực của sự chăm chỉ, khéo léo và mong tương lai mình cũng được như vậy. Thế nên, hằng ngày bên cạnh việc phụ giúp gia đình làm việc nhà, bà đã gom lại sợi chỉ, len dệt thừa của mẹ để những lúc rảnh rỗi mày mò tìm hiểu về thổ cẩm. Lớn thêm tí nữa, bà được mẹ cho ngồi bên cạnh, dạy các bước cơ bản từ gỡ chỉ trong cuộn thành từng sợi chỉ, sắp xếp khung cửi, thêu họa tiết rồi bắt đầu dệt.

Ban đầu bà chỉ dệt vật dụng đơn giản như áo gối, túi. Đến năm 16 tuổi bà đã dệt được sản phẩm khó hơn như khăn trải bàn, chăn, váy, áo. Các loại váy, áo thổ cẩm của bà và mọi người trong gia đình đều tự tay bà dệt, thêu tên riêng vào từng bộ rất cầu kỳ và đẹp mắt. Nhờ vậy, bà được biết đến là người dệt thổ cẩm đẹp nhất vùng, nhiều chị em trong và ngoài thôn tìm đến học tập, đặt dệt. Tiếng lành đồn xa, thổ cẩm của bà không chỉ được người dân trong xã biết đến mà còn rất nhiều du khách đến tìm mua.

Chị Y Nắp (bên phải) tự hào khi được học nghề dệt thổ cẩm từ người mẹ của mình. Ảnh: N.S

Theo bà Y Nhài, để hạn chế việc thổ cẩm bị sai, hỏng đường chỉ, bà chỉ dệt vào ngày trời nắng, khô ráo, còn ngày trời mưa, độ ẩm cao các sợi len thường dính lại vào nhau, khó gỡ, tốn rất nhiều thời gian và dễ bị sai sót nên bà sẽ không dệt. 

Được biết, gia đình bà Y Nhài là hộ tiêu biểu trong việc lưu giữ nghề dệt bằng cách truyền dạy cho các con, từ con gái đến con dâu. Chị Y Nắp (42 tuổi) là người dệt thổ cẩm giỏi nhất trong những người con gái của bà Y Nhài. Với chị Y Nắp, hình ảnh mẹ ngồi bên khung cửi dệt vải đã rất quen thuộc, gần gũi. Chị Y Nắp tâm sự: “Năm tôi lên 10 tuổi, mẹ bảo, người phụ nữ Jơ Lâng có đôi bàn tay khéo léo và sự chăm chỉ, sáng tạo nên những tấm vải họ dệt ra cũng nhiều màu sắc và chứa đựng nhiều giá trị văn hóa. Tôi và các chị tò mò theo mẹ làm quen với khung cửi với mong muốn trở thành người phụ nữ khéo léo và sáng tạo”.

Sau nhiều năm, chị em bà Y Nắp lần lượt lớn lên và trở thành những thợ dệt giỏi của thôn. Các chị cùng mẹ thường tranh thủ dệt vải vào cuối ngày hay lúc nông nhàn, vừa để giữ nghề, vừa kiếm thêm thu nhập.